Hoofdstuk 12 Gebruiksfuncties en ruimtegebruik
De Zuidwestelijke delta met de grote wateren is voor Nederland landschappelijk, recreatief, economisch en ecologisch van grote waarde. Hier komen land en water samen, worden natuurgebieden, dorpen, steden en woon, werk- en havengebieden door het water met elkaar verbonden. De natuurlijke condities vormen de basis voor een veelzijdig en aantrekkelijk vestigingsklimaat. In de Zuidwestelijke delta zijn natuurlijk kapitaal en economisch kapitaal nauw met elkaar verweven. De opgave voor de toekomst is om binnen de randvoorwaarde van waterveiligheid het natuurlijk en het economisch kapitaal in evenwicht met elkaar te ontwikkelen.
De Grevelingen is onderdeel van de Delta, dat kan worden aangeduid als een uniek natuur- en recreatiegebied. Het gehele binnendijks-buitendijks gelegen zoute meer is aangewezen als Natura 2000-gebied. Het gebied wordt omarmd door grote havengebieden: de wereldhaven Rotterdam, Moerdijk en de haven van Antwerpen. De Delta is op korte afstand omringd door stedelijke agglomeraties met ca. 6 miljoen inwoners en heeft een achterland met een veelvoud daarvan. Na de voltooiing van de Deltawerken, waarmee veiligheid tegen het water van de Noordzee gewaarborgd werd, hebben zich zowel ecologisch als economisch ontwikkelingen voorgedaan. De indeling van de zeearmen in grotendeels afgesloten compartimenten deed en doet afbreuk aan het robuuste karakter en de unieke flora en fauna die thuishoren in een getijdengebied met karakteristieke zout-zoet overgangen. De Grevelingen onderscheidt zich (ook internationaal) als beste windsurfspot en door de bijzondere en gevarieerde onderwaternatuur, waardoor sportduikers uit Nederland, België, Duitsland, noord Frankrijk en Engeland naar de Grevelingen komen. Ook voor zeilen/motorboten is het gebied een grote trekpleister.
Het streven is nu gericht op de optimale benutting van de deltawateren: overheden stimuleren en faciliteren innovaties van bijvoorbeeld watergebonden teelt (zilt). Handhaven van bestaande productiecapaciteit, ontwikkelen van nieuwe productiemethoden/gebieden voor mosselen/oesters (hangcultures, Noordzee) én ontwikkelen nieuwe businessmodellen die anticiperen op de toekomstige ontwikkelingen (bijvoorbeeld aquacultuur) is een wens vanuit de visserij. Het opstellen en borgen van een integrale zonering kan hierbij helpen.
Deze ontwikkelingen vragen om zorgvuldige afwegingen tussen de verschillende functies. Gezamenlijk nadenken hoe de gebruiksruimte op een duurzamere manier verdeeld kan worden. De informatie uit de systeemrapportage biedt input bij het maken van een goede afweging.
12.3 Recreatie
Link naar Delta Expertise Wiki Delta Expertise: Grevelingen
De recreatieve sector is één van de belangrijkste economische dragers van het gebied, maar staat onder druk vanwege verouderde voorzieningen. Er ligt een belangrijke opgave voor het verbeteren en verduurzamen van het huidige aanbod, waarbij respect voor de huidige natuurwaarden uitgangspunt is. Er komt een groot aantal bezoekers naar het gebied en het gebied wordt goed gewaardeerd. Het bezoekersprofiel van de Brouwersdam en Grevelingendam is divers. Voor wat betreft de watersport onderscheidt het gebied zich ten opzichte van andere watersport gebieden. De verblijfsrecreatie is toe aan een verbeterslag.
Ook hiervoor geldt dat het opstellen van een integrale zonering met de andere gebruiksfuncties relevant is voor een goede verdeling van de gebruiksruimte. Voor recreatie en toerisme geldt tot op heden intensief gebruik en voorzieningen op de dammen, extensief op het meer, de eilanden en de oevers.
Beleefbaarheid van de Deltawerken. Belevingen en activiteiten passend bij de verhaallijnen ‘Dynamische Delta’ en ‘Verdronken Land’ (zie ook Streefbeeld Beleven Zuidwestelijke Delta Staatsbosbeheer 2018 )
Qua landschap is de inzet gericht op behouden van de weidsheid en vergezichten van het landschap en het beleefbaar maken van het landschap onder water. Behouden van de duisternis. Keuzen maken over ontwikkeling van de randen van de Grevelingen vanwege de kwaliteiten en de ruimteclaims. Meer gebiedseigen groen ontwikkelen en het behouden van landschappelijke dijken. Lange zichtlijnen over het water borgen maar ook vergezichten met wisselende perspectieven door afwisseling van water en land (eilanden) behouden.
Het gebied is van cultuurhistorisch belang (verdronken dorpen, muraltmuren, visserijactiviteiten etc. Effecten van duurzame energieprojecten op het landschap zijn relevant bij het maken van afwegingen.
(uit: Strategisch Ontwikkelrapport BOG, januari 2020 ).
Figuur 12.1: Kaart met toegangsbeperkingen Natura 2000 volgens toegangsbeperkingsbesluit.
Ten behoeve van de Natura 2000-instandhoudingsdoelen zijn voor alle Deltawateren Toegangsbeperkingsbesluiten vastgesteld om duidelijk te maken welke delen van het water wanneer toegankelijk zijn. Figuur 12.1) geeft de kaart weer behorende bij het toegangsbeperkingsbesluit Grevelingen.
12.5 Sportvisserij
(Sport)visserij is een belangrijke gebruiker van het gebied. Een goede waterkwaliteit is de basis van het bestaan van de (sport)visserij.
Aanvullende tekst nodig
12.6 Kitesurfen
Uit onderzoek en waarnemingen van de beheerders blijkt dat kitesurfen zeer verstorend kan zijn voor rustende, foeragerende en broeden vogels. Om deze reden is dit gebruik gereguleerd.
Kitesurfen in het hele Grevelingenmeer is verboden, behalve op één locatie: aan de noordzijde van de Grevelingendam. Om negatieve effecten op de Natura 2000-instandhoudingsdoelen te voorkomen, zijn er elders ondiep waterzones aangewezen welke niet betreden mogen worden. Daarnaast geldt dat de kitesurflocatie in de periode 1 november tot en met 14 maart afgesloten is om negatieve effecten te voorkomen.
Kitesurfen is binnen Natura 2000-gebied Grevelingen dus alleen toegestaan aan de noordzijde van de Grevelingendam, binnen de gemarkeerde zone (zie paarse vlak in figuur hieronder) én binnen de periode 15 maart tot en met 31 oktober.
Figuur 12.2: Kaart met toegangsbeperkingen Natura 2000 volgens toegangsbeperkingsbesluit.
Voor de verdere zonering in de Grevelingen, zie figuur 12.2 met de kaart behorende bij het Toegangsbeperkingsbesluit Grevelingen.
12.8 Natuur
Afwegingskader voor doelbereik (uit: Advies Cie mer : PAGW, advies beoordelingskader doelbereik grote wateren 8 maart 2019 / projectnummer: 3355
Voor het bepalen van het doelbereik is het van belang om eerst te kijken naar de doelen zelf. Deze zijn
- de basis op orde te brengen en te houden. In de adviesvraag wordt dit geformuleerd als: voor elk groot water voldoen aan de doelstellingen van KRW en Natura 2000, dus de gebiedsdoelen van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn;
- een stabiel en samenhangend ecologisch netwerk te realiseren;
- ruimte te bieden aan ruimtelijk-economische dynamiek.
Bij de afweging van doelstellingen stelt de commissie MER dat deze ook bedoeld zijn in deze volgorde: dus eerst moet de basis op orde zijn, voordat het ecologische netwerk en de economische ontwikkelingen aan de beurt komen.
| Doelen op twee niveaus | Doel Grote Wateren (PAGW) |
|---|---|
| Voldoen aan de doelstellingen van KRW en Natura 2000 | Doel 1. De basis op orde te brengen en te houden; Doel 2a. Het stabiel en samenhangend ecologisch netwerk dat nodig is, om nu en op termijn de doelstellingen van KRW en Natura 2000 te halen, ook met het oog op klimaatverandering |
| Surplus dat nodig is om ruimte te bieden aan Ruimtelijk-economische dynamiek | Doel 2b. Het stabiel en samenhangend ecologisch netwerk dat ontwikkeld kan worden, om zo een ‘surplus’ te creëren, waarmee ruimte kan worden geboden aan ruimtelijke-economische dynamie; Doel 3. Ruimtelijk-economische dynamiek. |
Met deze indeling kunnen vragen omtrent het functioneren op systeemniveau, robuustheid en klimaatbestendigheid voor de grote wateren beter en doelmatiger beantwoord worden.